دستگاه‌های موسیقی سنتی را چقدر می‌شناسید؟

تقسیم‌بندی موسیقی اصیل ایرانی به دستگاه‌های گوناگون، در طول زمان و توسط اساتید موسیقی صورت گرفته است.
واژه‌ی «دستگاه» از دو جزء «دست» و «گاه» ترکیب شده است.
واژه‌ی «دست» نه تنها در موسیقی ایران، بلکه در مغرب زمین نیز به شدت رواج دارد. این واژه، در ملل مختلف به طور اعم و در ایران به طور اخص، مفهوم دست انسان و مجموع 5 انگشت را داراست، زیرا در گذشته نام‌گذاری نت‌ها با انگشتان دست صورت می‌گرفت.
به عنوان مثال، دست به صورت کامل و باز با عنوان «مطلق»، انگشت دوم «سبابه»، انگشت سوم «وسطی»، چهارمین «بنصر» و آخرین انگشت« خنصر» نام دارد.
به طور کلی معنای «دستگاه» محل و زمان قرار گرفتن دست روی ساز است و به کار بردن «گاه» در آن، بیانگر زمان معینی است.
از سویی دیگر، دستگاه در موسیقی اصیل ایرانی، به آوازی اطلاق می‌شود که طرز بستن درجات گام آن و فواصل جزء آن، شباهت به گام دیگری نداشته باشد.
نظر «عبدالله دوامی» درخصوص به کارگیری دستگاه‌های مختلف موسیقی به این شرح است: هنگام «شب» دستگاه «شور» و صبحگاهان «ماهور» و سپس دیگر دستگاه‌های موسیقی سنتی به کار گرفته می‌شد، همچنان که در موسیقی هند نیز، «راگای صبح»، «راگای عصر» و «راگای شب»، ناظر بر نقش زمان است.
دستگاه‌های موسیقی اصیل ایرانی، مانند تمامی مضامین فرهنگی دیگر، در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است.
«دوازده گانه‌ی» 7 دستگاه اصیل و «پنج آواز»، «ردیف نوازی» و «بداهه نوازی» در زمره‌ی این دگرگونی‌هاست.
«12 مقام یا 12 گانه» نماد 12 ماه سال و استفاده از هر یک دارای زمان و موقعیت خاصی از شبانه‌روز بوده است.
این مقام‌ها محور اصلی موسیقی اصیل ایرانی است که در آینده با شرح کاملی به اطلاع علاقه‌مندان خواهد رسید.